Page 17 - Klinika nr 26 (31)/2019

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Normatywne podstawy

ochrony dziecka

poczętego w polskim

Agnieszka
Kwiecień-Madej*
systemie prawnym

– zagadnienia wybrane

Status dziecka poczętego stanowi jeden z najtrudniejszych problemów współczesnej bioetyki.
Jako zagadnienie z pogranicza wielu dyscyplin naukowych wymaga również interwencji ustawo-
dawczej oraz objęcia go ramami przepisów prawnych. Spór o status embrionu ludzkiego nie toczy
się wyłącznie w ramach nauk humanistycznych, takich jak teologia czy filozofia. Musi uwzględ-
niać również stan nauk empirycznych, zwłaszcza w zakresie medycyny. Praktyczne znaczenie tej
problematyki przejawia się w rosnącej liczbie medycznych procedur diagnostycznych i terapeu-
tycznych, które mogą być podejmowane wobec człowieka w fazie przedurodzeniowej, wpływają-
cej na sposób kształtowania się pozycji nasciturusa w ramach przepisów prawnych.

Brak jednolitości terminologicznej aktualizują się dopiero z chwilą urodzenia się. W Kodeksie rodzin-
Pojęcia „płód”, „zarodek”, „jednostka ludzka” czy „dziecko poczęte” nym opiekuńczym, w przepisach odnoszących się do uznania ojco-
poprzez swoją niejednoznaczność powodują komplikacje w moral- stwa bądź ustanowienia kuratora ventris nominae, mowa o „dziecku
nej ocenie tych zjawisk. Od ich rozumienia zależy przyjęcie istnie- poczętym”. Przedstawiony brak jednolitości terminologicznej po-
nia po stronie bytu ludzkiego w fazie prenatalnej podmiotowości, głębia trudności interpretacyjne oraz prowadzi do zwiększenia roz-
jej zakresu lub jej braku. W dyskusji nad początkiem życia ludz- bieżności stanowisk w zakresie statusu nasciturusa.
kiego szczególną wagę odgrywa precyzja w definiowaniu używa- Rozstrzygnięcie prawnej kwalifikacji dziecka poczętego jako pod-
nych pojęć. Brakuje jej nie tylko w dyskursie filozoficznym i etycz- miotu praw i obowiązków wymaga w pierwszej kolejności oceny
nym , lecz nawet na gruncie przepisów prawnych. W przepisach prawnej autonomiczności jednostki ludzkiej w fazie prenatalnej
1
Konstytucji RP brak jest bezpośredniego odniesienia się do kate- od organizmu matki. Choć człowieczeństwo dziecka poczętego
gorii „dziecko poczęte”. W formule przepisu art. 38 Konstytucji RP w obecnym stanie nauki nie powinno budzić już niczyich wątpli-
odnoszącego się do prawnej ochrony życia dla określenia kręgu wości, to prawna kwalifikacja nasciturusa jako samodzielnego pod-
uprawnionych użyto ogólnego sformułowania „każdy człowiek”. miotu prawa nadal wzbudza wiele kontrowersji. Spór o status nasci-
W pozostałych przepisach odnoszących się do rodzicielstwa i ro- turusa jest wciąż żywy w doktrynie nauk prawnych oraz dyskursie
dziny mowa o „dziecku”. społecznym i politycznym. Zaznaczyć należy, że na skutek rozwoju
Prawo karne oraz ustawa o planowaniu rodziny operują kilkoma medycznych technik wspomagania rozrodu pojawiły się również
2
nieprecyzyjnymi określeniami na oznaczenie człowieka w fazie pre- nowe problemy dotyczące statusu komórek rozrodczych i zarod-
natalnej. W przepisach Kodeksu karnego używa się pojęć „ciąża”, ków przed implantacją ich do organizmu kobiety oraz dyskusja nad
„dziecko poczęte”, rozróżniając dodatkowo kategorię „dziecko po- tym, czy są one objęte terminem „dziecko poczęte”, czy też stano-
3
częte zdolne do samodzielnego życia poza organizmem kobiety cię- wią odrębne podmioty o innym zakresie ochrony prawnej .
żarnej” oraz „dziecko w okresie porodu”, a w ustawie naprzemien-
nie pojawiają się pojęcia „płód” oraz „ciąża”. Podstawy ochrony życia dziecka poczętego w prawie
Nie mniej rozbieżności można dostrzec na gruncie prawa cywil- konstytucyjnym
nego. W Kodeksie cywilnym mowa o „dziecku”, jednak uprawnienia Potrzeba objęcia ochroną prawną dziecka poczętego została
(bądź obowiązki), które go dotyczą, zgodnie z wykładnią literalną, w ustawodawstwie dostrzeżona na każdym jego szczeblu. Należy

* Studentka, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. 3 W dalszej części opracowania problematyka zostanie skoncentrowana w głównej
1 Szerzej M. Rutkowski, Kiedy powstaje istota ludzka? Aborcja i doświadczenia na za- mierze na rozważaniach nad statusem dziecka poczętego w sposób naturalny albo
rodkach, Kraków 2013, s. 5 i n. w sposób medycznie wspomagany po implantacji zarodka do organizmu biorczyni.
2 Ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach Poza zakresem opracowania pozostaje problematyka statusu embrionu ludzkiego
dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.). przed implantacją.

www.edukacjaprawnicza.pl 3(174) rok akademicki 2018/2019 13

KLINIKA 26(31) 2018-2019.indd 13 05.06.2019 15:12