Page 20 - Klinika nr 26 (31)/2019

DEBATA ŚRODOWISKOWA

karnego, odsyłające do regulacji ustawy o planowaniu rodziny, na- ochrona prawnokarna przysługuje istocie ludzkiej, a więc życiu
bierają charakteru blankietowego, uznając za przestępstwo każdy urodzonemu. Wniosek taki wynika ze stwierdzenia, że mniejszą
przypadek przerwania ciąży niezgodny z warunkami określonymi ochronę ma życie poczęte przed okresem porodu” . Podobne sta-
31
w tej ustawie. nowisko przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 30.10.2008 r.,
32
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że wykładnia językowa wydanym w sprawie I KZP 13/08 . Odmówił on wówczas podjęcia
art. 157a § 1 KK wprost obejmuje ochroną zdrowie i życie dziecka uchwały, powołując się na wyżej wskazaną, jednak ustosunkowując
poczętego. Podobnie reguluje tę kwestię przepis art. 26 ust. 3 się merytorycznie do zagadnienia początków ochrony prawnokar-
ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, normujący zakaz nej dotyczących istoty ludzkiej, wskazał, że „rozpoczyna się ona
udziału dziecka poczętego w eksperymencie badawczym. Wobec z początkiem porodu (...) albo z chwilą zaistnienia konieczności
wykazanej rozbieżności wyników wykładni językowej wydaje się medycznej przeprowadzenia zabiegu cesarskiego cięcia albo in-
33
uzasadniony pogląd, że nie mogą one stanowić jednoznacznego nego alternatywnego zakończenia ciąży” . Należy podzielić kry-
rozstrzygnięcia odmawiającego dziecku poczętemu statusu pod- tyczne stanowisko M. Iwańskiego, że Sąd Najwyższy, opierając się
miotu chronionego w polskim prawie karnym. wprawdzie na wcześniejszej uchwale, wprowadził w ten sposób
nowe, niepowoływane dotychczas kryterium „zaistnienia medycz-
Początek ochrony prawnokarnej nej konieczności przeprowadzenia zabiegu cesarskiego cięcia”.
Na szczególną uwagę zasługuje terminologia użyta przez ustawo- Nie sposób utożsamiać tego kryterium ze wskazanym w uchwale
dawcę w ustawie karnej dla określenia dziecka poczętego. Odstą- z 2006 r. „pojęciem czynności zmierzających do przeprowadzenia
piono w tym zakresie od pojęć języka specjalistycznego, opartego tego zabiegu” . Mimo krytycznej oceny uzasadnienia dobranych
34
na terminologii medycznej, określając przedmiot czynności wyko- kryteriów pogląd o stopniowalnym zakresie ochrony istoty ludzkiej
nawczych terminem „dziecko poczęte”. W literaturze zwraca się w prawie karnym jest uznawany pośród przedstawicieli doktryny,
uwagę na mankamenty takiego rozwiązania. Precyzyjnie wylicza a stanowisko Sądu Najwyższego aprobowane przez autorów glos .
35
je E. Plebanek, wskazując, że ze względu na brak jednoznacznego Mimo mało precyzyjnej terminologii przysparzającej trudności
zdefi niowania tego pojęcia również na gruncie prawa karnego po- w określeniu momentu początkowego objęcia dziecka poczętego
jawiają się doktrynalne rozbieżności dotyczące ustalenia momentu ochroną prawnokarną należałoby stwierdzić, że wobec literalnej
początkowego udzielenia ochrony prawnej zdrowiu i życiu istoty wykładni przepisów 152, 153 i 154 KK początkiem ochrony zdro-
ludzkiej, jak również dokładnego ustalenia momentu osiągnięcia wia i życia dziecka poczętego jest stwierdzenie wystąpienia ciąży.
przez dziecko „zdolności do samodzielnego funkcjonowania poza Stwierdzenie to pozwala na rozgraniczenie w ten sposób ciąży
organizmem matki”, który mimo dalszego naturalnego połączenia oraz okresu ją poprzedzającego w zakresie wykorzystania medycz-
z organizmem matki przesądza o utracie statusu „dziecka poczę- nie wspomaganych procedur prokreacyjnych, obejmujących fazę
tego” i osiągnięciu kwalifikacji właściwych do uznania za desy- przedimplantacyjną. Prawnokarną ochronę prawidłowego i nieza-
gnat pojęcia „człowiek” albo „dziecko w okresie porodu” . Rów- kłóconego rozwoju zarodka ludzkiego znajdującego się poza orga-
27
nież orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie odniosło nizmem kobiety w okresie pomiędzy pozaustrojowym zapłodnie-
się do tego rozróżnienia, stwierdzając, że „istnienie przepisów niem komórki jajowej a chwilą implantacji w organizmie kobiety
art. 152, 153, 157a KK wyklucza wszelkie wątpliwości co do tego, zapewniają przepisy art. 76–90 ustawy o leczeniu niepłodności.
iż życie i zdrowie ludzkie od chwili poczęcia do śmierci są dobrami
chronionymi przez prawo karne, choć o zakresie tej ochrony sta- W świetle poczynionych uwag należy stwierdzić, że etap
nowią normy odrębne w wypadku »dziecka poczętego« i »człowie- zapewniający dziecku poczętemu pełną ochronę jego życia
28
29
ka«” . Sąd Najwyższy w uchwale z 26.10.2006 r. stanął na sta- i zdrowia w prawie karnym, zrównującą dziecko poczęte
nowisku, zgodnie z którym „rozpoczęcie porodu”, rozumiane jako z „człowiekiem”, rozpoczyna, w myśl terminologii użytej
wystąpienie skurczów macicy dających postęp porodu, stanowi w ustawie karnej, chwila osiągnięcia zdolności do samo-
moment początkowy ochrony życia i zdrowia udzielonej człowie- dzielnego funkcjonowania poza organizmem matki.
kowi w kontekście przestępstwa z art. 160 KK. W razie przepro-
wadzania zabiegu cięcia cesarskiego kończącego ciążę początek Mimo że w literaturze i orzecznictwie poświęcono wiele uwagi do-
ochrony prawnokarnej przypada na chwilę podjęcia czynności precyzowaniu tego pojęcia, nadal nie zostało ono jednoznacznie
zmierzających do przeprowadzenia tego zabiegu. Sąd odrzucił tym określone. Uznanie, że możność samodzielnego funkcjonowania
samym koncepcję, zgodnie z którą ochrona prawnokarna przysługiwa- poza organizmem matki następuje z chwilą rozpoczęcia porodu si-
łaby dziecku dopiero z chwilą oddzielenia go od organizmu matki oraz łami naturalnymi albo podjęcia działań zmierzających do zabiegu
rozpoczęcia samodzielnego oddychania za pomocą własnych płuc. Sta- cięcia cesarskiego, może w konkretnym stanie faktycznym budzić
jąc na stanowisku, że „polskie ustawodawstwo karne chroni życie wątpliwości interpretacyjne. Pomocne dla zastosowania w praktyce
ludzkie od momentu poczęcia aż do śmierci”, Sąd Najwyższy jedno- obowiązującego w polskim systemie kryterium położniczego jest
cześnie różnicuje intensywność tej ochrony, w zależności od tego, wskazanie, że dla zapewnienia dziecku pełnej ochrony prawno-
czy dotyczy ona „człowieka”, czy „życia w fazie prenatalnej” . karnej istotne jest posiadanie przez nie autonomicznej zdolności
30
Pogląd o dwustopniowym zakresie ochrony dziecka przed jego na-
rodzinami na gruncie prawa karnego znajduje również potwierdze-
31 L.K. Paprzycki, Granice prawnokarnej ochrony życia i zdrowia człowieka na tle
nie w literaturze. L.K. Paprzycki wskazuje, że „pełna, »człowiecza« uchwały Sądu Najwyższego z 26.10.2006 r. (I KZP 18/06), Prawo i Medycyna
2007, Nr 28, s. 57.
27 E. Plebanek, Życie i zdrowie dziecka poczętego jako przedmiot prawnokarnej ochro- 32 Postanowienie Sądu Najwyższego z 30.10.2008 r., I KZP 13/08, Legalis.
ny (wybrane problemy wykładnicze z perspektywy najnowszych propozycji legisla- 33 Uzasadnienie do postanowienia I KZP 13/08.
cyjnych), Czasopismo prawa karnego i nauk penalnych 2016, z. 4, s. 8. 34 M. Iwański, Glosa do postanowienia SN z dnia 30 października 2008 r., I KZP
28 Post. SN z 30.10.2008 r., I KZP 13/08 z glosą M. Iwańskiego, Zeszyty Prawnicze, 13/08, Zeszyty Prawnicze BAS, Nr 1 (21), Warszawa 2009, s. 229.
Biuro Analiz Sejmowych, Nr 1 (21), Warszawa 2009, s. 223‒235. 35 Por. J. Potulski, Glosa do uchwały SN z dnia 26 października 2006 r., I KZP 18/06,
29 Uchwała SN z 26.10.2006 r., I KZP 18/06, Legalis. GSP-Prz.Orz. 2007, Nr 3, s. 143‒154. Odmiennie: A. Olszewski, Glosa do uchwały
30 Uzasadnienie do uchwały I KZP 18/06, op. cit. SN z dnia 26 października 2006 r., I KZP 18/06, PiP 2007, z. 5, s. 140‒144.

16 KLINIKA Nr 26 (31)/2019 www.fupp.org.pl

KLINIKA 26(31) 2018-2019.indd 16 29.05.2019 19:29