Page 24 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

pomocy osobom doznającym przemocy domowej. Osoby studenc- spotkania w Klinice ze studentkami klientka powiedziała, że part-
5
kie należące do tej sekcji mają okazję do wnikliwej analizy – teo- ner był sprawcą jedynie przemocy fizycznej. Nie czuła się zaś zra-
retycznej i praktycznej – zagadnień związanych z dyskryminacją, niona przez akty wymuszonych stosunków seksualnych – mówiła,
nierównym traktowaniem kobiet i mężczyzn oraz do późniejszego że seks jest naturalnym elementem każdego związku.
wykorzystania zdobytej wiedzy i umiejętności przy rozwiązywaniu
realnych spraw osób klienckich. Sprawa C. – przemoc psychiczna
W ostatnim roku działalności Kliniki (rok akademicki 2022/2023) Klientka C. zwróciła się do Kliniki Prawa w lutym 2023 r. z za-
wraz z innymi studentkami autorka prowadziła trzy sprawy z za- miarem rozwiedzenia się ze swoim mężem, z którym pozostawała
kresu przemocy domowej, których stany faktyczne stały się przy- w związku małżeńskim od 2020 r. C. oznajmiła, że nie kocha już
czynkiem do rozważań zaprezentowanych w niniejszym artykule. męża, nie utrzymują żadnej więzi duchowej czy fizycznej oraz
Na ich gruncie zarysował się bowiem problem związany ze świa- że czuje się w owym związku nieszczęśliwa. Zaznaczała ponadto,
domością doświadczania przemocy przez osoby klienckie poradni że chciałaby, aby rozwód trwał jak najkrócej, najlepiej bez orzeka-
prawnej i konsekwencji z tego wynikających. nia o winie. W toku prowadzenia spotkania z C. studentki Kliniki
odkryły, że C. jest osobą, która od początku trwania związku mał-
Sprawa A. – przemoc ekonomiczna żeńskiego doznaje przemocy psychicznej ze strony męża. Part-
A. zwróciła się w grudniu 2022 r. do Kliniki Prawa UW z prośbą ner regularnie wyzywał ją od idiotek, a na jej próby znalezienia
o udzielenie pomocy prawnej przy rozwodzie z jej mężem, z któ- pracy reagował wyśmiewaniem się oraz „żartami” odnoszącymi
rym pozostawała w związku małżeńskim od 2005 r. Od początku się do tego, że „miejsce kobiety jest w domu”. Powtarzał także,
trwania małżeństwa to mąż A. zarządzał w całości wspólnymi że „poza nim nikt jej nie zechce” oraz że nigdy nie stworzyłaby
środkami finansowymi, co wiązało się np. z koniecznością uzy- z nikim innym związku. C. nie identyfikowała zachowań męża jako
skiwania przez A. każdorazowej zgody męża na dokonanie jakie- przemocy psychicznej.
gokolwiek wydatku finansowego. Należy wskazać, że na początku
związku A. zrezygnowała z pracy zawodowej, przekonana słowami Zagadnienia do rozważenia w świetle powyższych
męża, że to on będzie zapewniał dochód, a ona powinna zająć się stanów faktycznych
dbaniem o dom oraz wychowywaniem dzieci. Analiza powyższych stanów faktycznych pozwala na sformuło-
Zgodnie z relacją klientki A. małżeństwo układało się dobrze wanie następującego wniosku. Osoby doznające przemocy z rąk
do marca 2022 r. Pod koniec marca 2022 r. A. odkryła w telefo- partnerów nie zawsze identyfikują zachowania sprawców jako
nie męża konwersacje SMS-owe, które w jednoznaczny sposób przejawy przemocy domowej. Po pierwsze, należy więc zastano-
świadczyły o tym, że mąż dopuścił się zdrady małżeńskiej. Gdy wić się, z czego to wynika? Po drugie, czemu służy uświadomie-
klientka skonfrontowała męża ze znalezionymi w jego telefonie nie sobie przez osobę pokrzywdzoną faktu, że doznała przemocy?
wiadomościami, mąż nie przyznał się do zdrady. W konsekwen- Z jakiego powodu jest to potrzebne? Po trzecie, jaka jest rola osoby
cji stosunki między małżeństwem uległy znacznemu pogorsze- prawniczej w uświadomieniu osoby doświadczającej przemocy jej
niu. Mąż zaczął nadużywać alkoholu, wskutek czego dochodziło sytuacji?
do awantur, w trakcie których partner groził A. pobiciem oraz unie- Przed podjęciem próby znalezienia odpowiedzi na powyższe py-
możliwieniem jej kontaktów z dziećmi. Kilkukrotnie doszło rów- tania konieczne będzie przedstawienie definicji przemocy domo-
nież do rękoczynów polegających na popychaniu oraz szarpaniu wej. Dopiero bowiem odpowiednie zdefiniowanie oraz wyjaśnienie
A. Gdy A. zwróciła się do Kliniki o pomoc, uważała, że ze strony omawianego zjawiska pozwolą na przeprowadzenie próby odpo-
męża doświadczyła przemocy fizycznej, jednak nie czuła, że ogra- wiedzi na wszystkie postawione powyżej pytania.
niczanie jej dostępu do środków finansowych stanowiło przemoc
ekonomiczną. Charakterystyka zjawiska przemocy domowej

Sprawa B. – przemoc fizyczna Definicje przemocy domowej
W maju 2023 r. do Kliniki WPiA UW zwróciła się B., która W literaturze podejmowanych było wiele prób zdefiniowania prze-
6
od dwóch lat doznawała przemocy domowej z rąk swojego kon- mocy domowej, jednak w niniejszym artykule autorka skupia się
kubenta. Do przypadków stosowania przemocy fizycznej zazwy- na definicjach legalnych. Pierwsza z nich wyrażona została w art. 3
7
czaj dochodziło w trakcie awantur, podczas których jej partner po- lit. b Konwencji stambulskiej (dalej jako: „Konwencja”) i wskazuje,
pychał ją, bił dłońmi po twarzy, kopał po żebrach, dusił, a także że przemoc domowa „oznacza wszelkie akty fizycznej, seksualnej,
przygniatał do ziemi. Co najmniej trzykrotnie doszło także do ak- psychologicznej lub ekonomicznej przemocy występujące w rodzi-
tów przemocy seksualnej, polegającej na wymuszaniu przez kon- nie lub gospodarstwie domowym lub pomiędzy byłymi lub obec-
kubenta stosunków seksualnych. Pomiędzy awanturami partner nymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca
regularnie przezywał B., używał w jej kierunku wulgaryzmów, po- i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy też nie”.
wtarzał także, że „bez niego jest nikim”, że „jeśli odejdzie, to sobie W polskim porządku prawnym występuje jedna legalna defi-
nie poradzi”, a także śmiał się z jej braku wykształcenia. W trakcie nicja zjawiska przemocy domowej. Zgodnie art. 2 ust. 1 pkt 1
5 W artykule autorka stara się używać języka inkluzywnego, a więc form neutral-
nych, takich jak: „osoby studenckie”, „osoby klienckie” czy „osoby prawnicze”. Jak
już wyżej wskazano, język nie tylko opisuje, ale przede wszystkim kształtuje rze- 6 Zob. np. T. Hanausek, Przemoc jako forma działania przestępczego, Kraków 1966,
czywistość, z tego też powodu istotne jest używanie sformułowań uwzględniają- s. 65; K. Krajewski, O pojęciu przemocy w kryminologii, Studia Kryminologiczne,
cych wszystkich – niezależnie od tożsamości płciowej. Formy męskie lub żeńskie Kryminalistyczne i Penitencjarne, Warszawa 1988, t. 19, s. 75; D. Rode, Psycho-
używane są wtedy, gdy autorka pisze o konkretnych osobach ze znaną tożsamo- logiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie. Charakterystyka sprawców, Ka-
ścią płciową. W IV części artykułu występują zaś znacznie częściej formy żeńskie towice 2009, s. 19–29; A. Staszak, Przemoc, szczególne udręczenie i szczególne
ze względu na terminologię używaną w literaturze odnoszącej się do charaktery- okrucieństwo jako znamię czynu zabronionego, Prok. i Pr. 2008, Nr 12, s. 38.
styki przemocy domowej, a także z uwagi na nacechowanie płciowe omawianego 7 Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet
zjawiska. i przemocy domowej (Dz.U. z 2015 r. poz. 961), art. 3 lit. b.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024 23