Page 25 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024
P. 25

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ


                                                         8
                                                                  15
        ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej    związku . Definicja z ustawy zawiera jednak dwa elementy, które
        przez pojęcie przemocy domowej należy „rozumieć jednora-  nie są uwypuklone w definicji konwencyjnej. Po pierwsze, impli-
        zowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie,   kuje, że jedną z najistotniejszych cech przemocy domowej jest jej
        wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną,   intencjonalność . Tym samym akcentowany jest w niej nie tylko
                                                                        16
        naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy   fakt wykorzystania przez sprawcę swojej siły lub władzy celem
                   9
        domowej […]” . Dalsza część definicji zawiera nieenumeratywne   skrzywdzenia innych członków rodziny , ale także to, że przemoc
                                                                                         17
        wyliczenie konsekwencji zachowań uznawanych na omawianego   domowa często jest częścią przemyślanej strategii prowadzącej
        przepisu za przemoc domową. Ważne jest jednak wskazanie,   do dominacji sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, a niekoniecznie
        że uchwalona w ustawie definicja przemocy domowej nie przekłada   chwilową utratą panowania nad sobą sprawcy . Wniosek ten jed-
                                                                                              18
        się na kryminalizację samej przemocy w rodzinie. Zachowania wy-  nak nie powinien prowadzić do przekonania, że przemocy domo-
        pełniające znamiona przestępstwa znęcania się z art. 207 KK nie   wej nie stanowi jednorazowe zachowanie, gdyż, jak wynika expres-
        są bowiem tożsame z przemocą w rodzinie, chociaż ich zakresy de-  sis verbis z definicji ustawowej, przemocą jest „jednorazowe albo
        finicyjne krzyżują się . Za M. Płatek  można wskazać, że „każde   powtarzające się” zachowanie sprawcy. Drugim elementem pod-
                                   11
                        10
        znęcanie się, gdy dotyczy bliskich relacji, będzie także wypełniać   kreślonym przez prawodawcę jest nierównomierność sił sprawcy
        znamiona przemocy w rodzinie, ale nie każda przemoc w rodzi-  i osoby pokrzywdzonej, co zostało wyrażone w sformułowaniu
        nie będzie wyczerpywać znamiona przestępstwa z art. 207 k.k.”.   „wykorzystujące przewagę […], naruszające prawa lub dobra osobi-
        Należy zaznaczyć, że ów brak kryminalizacji przestępstwa prze-  ste osoby doznającej przemocy domowej ”. Jak wskazuje B. Grusz-
                                                                                          19
        mocy w rodzinie powoduje, iż organy ścigania wszczynają postę-  czyńska, w teoriach feministycznych odnoszących się do przemocy
        powanie z urzędu dopiero w momencie, w którym zachowania   zaznacza się, że „[…] przemoc jest sposobem i narzędziem do pod-
        sprawcy staną się tak drastyczne i wielokrotne, że wypełniają zna-  trzymania tej dominacji, do podporządkowania kobiet i kontroli
        miona przestępstwa znęcania się . Skutkuje to zarówno poczu-  nad nimi” .
                                 12
                                                                   20
        ciem bezkarności u sprawców, jak i bezsilnością pokrzywdzonych,   Chociaż zarówno definicja konwencyjna, jak i ta ustawowa są neu-
        a także większym przyzwoleniem na przemocowe zachowania   tralne płciowo, tj. obie uwzględniają sprawców i osoby pokrzyw-
        w społeczeństwie .                                  dzone obu płci, należy wskazać, że samo zjawisko przemocy do-
                     13
        W obu wskazanych powyżej definicjach można odnaleźć elementy   mowej neutralne płciowo nie jest. Za przykład mogą posłużyć
        charakterystyczne dla zjawiska przemocy domowej. Ich zakres   policyjne statystyki z 2022 r., pochodzące ze sprawozdania z pod-
        obejmuje zarówno przemoc partnerską (między obecnymi oraz   jętych przez policję działań wobec przemocy w rodzinie, związa-
        byłymi partnerami lub małżonkami), jak i przemoc międzypoko-  nych z procedurą „Niebieskiej Karty”. Wśród osób, co do których
        leniową. Co więcej, obie nie przewidują wymogu wspólnego miej-  istniało podejrzenie, że są dotknięte przemocą, kobiety stanowiły
        sca zamieszkania osoby pokrzywdzonej i sprawcy , co uwzględ-  73%, a mężczyźni 12%. Jeśli zaś chodzi o liczbę osób, wobec któ-
                                              14
        nia fakt, że przemoc może występować także po zakończeniu   rych istniało podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, męż-
                                                            czyźni stanowili 89%, a kobiety 10% . Statystyki te jednoznacznie
                                                                                       21
        8   T.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 424 ze zm., dalej jako: „PrzemDomU”.  wskazują, że Radhika Coomarswamy miała rację, mówiąc, iż „Po-
        9   Art. 2 ust. 1 pkt. 1 PrzemDomU: „Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) przemocy
          domowej – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne   mimo neutralności płciowej tego terminu przemoc domowa nie-
          działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub   mal zawsze jest przestępstwem na tle płciowym, dokonywanym
          ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy   przez mężczyzn na kobietach” . Należy wskazać, że brak rozpozna-
                                                                                  22
          domowej, w szczególności: a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty
          życia, zdrowia lub mienia, b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub   nia i odpowiedniego zajęcia się kwestią płciowego uwarunkowa-
          wolność, w tym seksualną, c) powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub   nia omawianego zjawiska powoduje, iż ciężko jest mu efektywnie
          psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę, d) ograniczające lub   23
          pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia   przeciwdziałać .
         pracy lub uzyskania samodzielności finansowej, e) istotnie naruszające prywatność   W pojęciu przemocy domowej mieści się nie tylko przemoc fi-
         tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia,   zyczna, lecz także psychiczna, seksualna oraz ekonomiczna. Jest
         w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej”.
        10   A.D. Śledziewski, Przestępstwo znęcania się w kontekście przemocy w rodzinie,   to o tyle istotne, że „do niedawna przemoc utożsamiana była
          Białystok, 2016, s. 10.                           z użyciem siły fizycznej” . Jednym z powodów takiego stanu rze-
                                                                              24
        11   M. Płatek, Ochrona prawna przed przemocą wobec kobiet i przemocą domową,   czy był fakt, że obrażenia powstałe wskutek przemocy fizycznej
          [w:] S. Trociuk (red.), Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2013, Nr 7, Zasada
          równego traktowania, s. 22.
        12   W tym miejscu należy wskazać, że zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie
          dopuszcza się możliwość wypełnienia znamion znęcania się poprzez jednokrot-
          ne zachowanie sprawcy. Jak wskazał Sąd Najwyższy (orzekając jeszcze na pod-  15   S. Spurek, art. 2, [w:] S. Spurek, Przeciwdziałanie przemocy domowej. Komentarz,
          stawie dawnego Kodeksu karnego, w którym art. 184 regulował przestępstwo   Warszawa 2023.
          znęcania się), „Znęcanie się w rozumieniu art. 184 § 1 KK jest działaniem zło-  16   Ibidem.
          żonym zazwyczaj z wielu fragmentów wykonawczych działania przestępczego,   17   S. Spurek, art. 2, [w:] S. Spurek, Przeciwdziałanie przemocy domowej.
          ale nie wyklucza działania jednorazowego, jeżeli intensywnością swą i zadawa-  18   M. Budyn-Kulik, Przemoc w rodzinie – analiza wiktymologiczna oraz prawnokarne
          niem cierpień realizuje stan faktyczny powszechnie rozumiany jako znęcanie się”.   środki przeciwdziałania, Warszawa 2009, s. 10.
          (wyr. SN z 30.8.1971 r., I KR 149/71, OSNPG 1971, Nr 12, poz. 228, tak samo   19   Art. 2 ust. 1 pkt 1 PrzemDomU.
          np. wyr. SN z 8.2.1982 r., II KR 5/82, OSNPG 1982, Nr 8, poz. 114; wyr. SA   20   B. Gruszczyńska, Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawno-kryminologicz-
          w Krakowie z 19.12.2002 r., II AKa 274/02, Prok. i Pr. 2003, Nr 9, poz. 17). Po-  ne, Warszawa 2007, s. 28.
          dobne stanowisko zajmuje w tej kwestii doktryna: „Większość doktryny dopusz-  21   Formularz III/8, Sprawozdanie z podjętych przez policję działań wobec przemocy
          cza jednak ewentualność jednorazowego działania sprawcy, słusznie argumentu-  w rodzinie dotyczące procedury „Niebieskie Karty”, dane za rok 2022, https://sta-
          jąc, że musi to być zachowanie intensywne i rozciągnięte w czasie” (J. Kosonoga,   tystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/201373,Przemoc-
          art. 207, [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2023).   w-rodzinie-dane-od-2012-roku.html, (dostęp: 5.12.2023 r.).
          Należy jednak wskazać, że zachowania sprawcy, aby wypełniały znamiona prze-  22   Specjalna Sprawozdawczyni ONZ ds. Przemocy Wobec Kobiet ONZ, Raport
          stępstwa z art. 207 KK muszą charakteryzować się dużym nasileniem, drastycz-  nt. przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i konsekwencji, 5 lutego 1996 r.
          nością, co powoduje obniżenie poziomu prawnokarnej ochrony pokrzywdzonych   23   J. Piotrowska, Dlaczego przemoc z uwzględnieniem perspektywy płci?, [w:] Femi-
          w polskim modelu karnym.                            noteka, Lokalne programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie a perspektywa
        13   Ibidem, s. 24.                                   płci. Raport. Wzorcowy program, Warszawa 2016, s. 15.
        14   S. Spurek, art. 3 [w:] E. Bieńkowska, L. Mazowiecka (red.), Konwencja o zapobiega-  24   A.D. Śledziewski, Przestępstwo znęcania się w kontekście przemocy w rodzinie,
          niu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, Warszawa 2016.  Białystok 2016, s. 32.

        24 KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024                                                           fupp.org.pl
   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30