Page 26 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024
P. 26

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ


                                     25
                                                                                                    34
        są najłatwiejsze do zaobserwowania . Jednak jurysprudencja   z płci albo na stereotypach roli mężczyzny i kobiety . Odnośnie
        feministyczna zwraca uwagę także na inną przyczynę. Wynika   do tego obowiązku Komitet CEDAW zaznaczył, że „tradycyjne po-
        to między innymi z faktu, że doświadczenia kobiet i mężczyzn   stawy, zgodnie z którymi kobiety są postrzegane jako podporząd-
        w zakresie przemocy są różne. Z punktu widzenia mężczyzn prze-  kowane mężczyznom lub jako osoby pełniące stereotypowe role,
        moc ma głównie fizyczny charakter, występuje „poza domem” oraz   przyczyniają się do rozpowszechnienia praktyk związanych ze sto-
        co do zasady jej sprawcami nie są osoby najbliższe. Doświadczenia   sowaniem przemocy i przymusu […] Takie uprzedzenia i praktyki
        kobiet są zgoła inne. Jak wskazuje M. Płatek, „To bowiem, co cha-  mogą usprawiedliwiać przemoc wobec kobiet wynikającą z płci
        rakteryzuje przemoc, to często drobne, same w sobie pojedynczo   społeczno-kulturowej jako formę kontroli nad kobietami. Celem
        wydawałoby się nieistotne zdarzenia, które jednak składają się   takiego pogwałcenia fizycznej i psychicznej integralności kobiet
        na nękanie, okazywanie pogardy, wykorzystywanie, uprzedmia-  jest pozbawienie ich równego posiadania i korzystania z praw
                                                  26
        tawianie, bicie, dręczenie, seksualne wykorzystywanie” . W tym   człowieka i podstawowych wolności, a także posiadania wiedzy
                                                                  35
        kontekście interesujące jest twierdzenie wyrażone przez A. Lipow-  o nich” .
        ską-Teutsch, wskazujące, że zakres przemocy zdaniem mężczyzn   Jednak w jaki sposób świadomość społeczna oddziałuje na jed-
        jest węższy niż zdaniem kobiet, gdyż nie włączają oni w jej zakres   nostkę na tyle silnie, że nie identyfikuje ona doznawanej przez nią
        przemocy psychicznej oraz seksualnej . Chociaż autorka sfor-  przemocy? W literaturze przedmiotu wskazuje się, że stereotypy
                                      27
        mułowała ten wniosek już przeszło ćwierć wieku temu, zdaje się,   i opinie, upraszczające proces poznawczy oraz zabarwione emocjo-
        że na gruncie świadomości społecznej jest on nadal aktualny.  nalnie (a więc trwałe), znacząco wpływają na działania jednostek .
                                                                                                            36
                                                             Nie da się bowiem poznać i ocenić całej rzeczywistości społecznej
        Rola świadomości społecznej w identyfikacji          samodzielnie, a stereotypy legitymizują określone spojrzenie da-
        zachowań sprawców jako przemocy oraz                 nej zbiorowości na świat społeczny, potwierdzając, że skoro jest
        w podejmowania działań mających na celu              ono wspólne, to jest też prawdziwe . Jednostka, mając określone
                                                                                       37
        zapobiegać i zwalczać zjawisko przemocy wobec        wyobrażenie o przemocy domowej, postrzega w zgodzie z nim
        kobiet                                               rzeczywistość.
        Wracając do pytania postawionego wcześniej – czym powodowany   W literaturze wskazuje się na tzw. stereotyp „kobiety bitej” , im-
                                                                                                         38
        jest brak identyfikacji zachowań sprawców jako przemocy – należy   plikujący, że osoba doświadczająca przemocy domowej powinna
        wskazać, że problem ten wynika w dużej mierze ze świadomości   być bezradna, słaba, bezwolna, nieasertywna . Często występuje
                                                                                               39
        społecznej dotyczącej tego zjawiska. Świadomość społeczną można   także przekonanie, że osoba pokrzywdzona zawsze może odejść
        zdefiniować jako „całokształt wierzeń, wyobrażeń, opinii itp. człon-  od sprawcy, więc skoro zostaje, oznacza to, iż jest współodpowie-
                                                                                            40
                             28
        ków danego społeczeństwa” . Składają się na nią różnego rodzaju   dzialna za przemoc i sama ją prowokuje . Co więcej, gdy osoba
        opinie, stereotypy, które wszystkie rzutują na społeczne pojmowa-  doznająca przemocy nie podporządkuje się temu stereotypowi,
                          29
                                                                                            41
        nie przemocy domowej , a tym samym na sposoby jej zwalczania   może zostać uznana za współsprawczynię . Ponadto, jak zaznacza
        i zapobiegania. Stereotypem jest „funkcjonujący w świadomości   S.D. Herzberger, osoby pokrzywdzone często wypierają przemoc
        społecznej uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rze-  ze świadomości, tłumaczą sobie jej doświadczanie albo nie dostrze-
        czywistości” . Powszechnie w literaturze podkreśla się, że zjawi-  gają jej obecności w swoim otoczeniu .
                                                                                        42
                  30
        sku przemocy domowej nieodłącznie towarzyszą stereotypy oraz   Właśnie w taki sposób postrzegała swoje doświadczenia klientka
        mity , które wpływają nie tylko na zachowanie pokrzywdzonych   C., kiedy w toku spotkania w Klinice mówiła o własnych doświad-
            31
        oraz sprawców, ale także społeczeństwa i organów państwowych .   czeniach. Wskazywała, że nie czuje się zraniona, a wyzwiska sto-
                                                        32
        Związek ten został też ujęty w art. 5 lit. a Konwencji w sprawie   sowane przez jej męża były często prowokowane jej zachowaniem,
        likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet  (dalej jako: „Kon-  które – jej zdaniem – było niezgodne z jego oczekiwaniami. Do-
                                           33
        wencja CEDAW”), który nakłada na państwa strony zobowiązanie   dała też, że gdyby była ofiarą przemocy, to nie tkwiłaby w związku
        do podjęcia wszelkich stosownych kroków ku zmianie społecz-  małżeńskim przez tyle lat. Jak łatwo zauważyć, sposób postrzega-
        nych i kulturowych wzorców zachowania mężczyzn i kobiet w celu   nia czy oceny przez C. swoich doświadczeń jest związany z kultu-
        osiągnięcia likwidacji przesądów i zwyczajów lub innych praktyk   rowym i stereotypowym postrzeganiem zjawiska przemocy oraz
        opierających się na przekonaniu o niższości lub wyższości jednej
                                                             34   Ibidem, art. 5 lit. a. Warto też wskazać, że art. 12 ust. 1 Konwencji stambul-
        25   A. Filipek, Wspomaganie człowieka dorosłego w sytuacji przemocy w rodzinie, Bia-  skiej jest przepisem o treści bardzo podobnej do art. 5 lit. a Konwencji CEDAW,
          łystok 2017, s. 18.                                 zob. E. Zielińska, art. 12, p. 3, [w:] E. Bieńkowska, L. Mazowiecka (red.), Konwencja
        26   M. Płatek, Ochrona prawna przed przemocą wobec kobiet i przemocą domową,   o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, War-
          [w:] S. Trociuk (red.), Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2013, Nr 7. Zasada   szawa 2016.
          równego traktowania, s. 23.                        35    Komitet CEDAW, Zalecenia Ogólne Nr 19 dotyczące przemocy wobec kobiet
        27   A. Lipowska-Teutsch, Wychować, wyleczyć, wyzwolić, Warszawa 1998, s. 18.  (1992 r.), HRI/GEN/1/Rev.9 (Vol. II), p. 11–12.
        28   Internetowa encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/swiadomosc-  36   M. Wrzosek, Rola mitu i stereotypu w kształtowaniu rzeczywistości społecznej,
          -spoleczna;3984380.html, (dostęp: 5.12.2023 r.).    [w:] Cyberpolicy, Zjawisko dezinformacji w dobie rewolucji cyfrowej. Państwo.
        29   M. Budyn-Kulik, Przemoc partnerska na tle przemocy w rodzinie, [w:] Zabójstwo   Społeczeństwo. Polityka. Biznes, 2019, https://cyberpolicy.nask.pl/raport-zja-
          tyrana domowego. Studium prawnokarne i wiktymologiczne, Gdańsk 2017.  wisko-dezinformacji-w-dobie-rewolucji-cyfrowej-panstwo-spoleczenstwo-polity
        30   J. Bralczyk (red.), Słownik języka polskiego PWN, powstały na podstawie Słownika   ka-biznes/ (dostęp: 15.12.2023 r.), s. 46.
          100 tysięcy potrzebnych słów, Warszawa 2005, hasło: stereotyp, https://sjp.pwn.  37   W. Szostak, Mity i stereotypy w komunikacji politycznej, [w:] A. Kosińska-Metryka,
          pl/slowniki/stereotyp.html, dostęp: 6.12.2023 r.    M. Gołaś (red.), Mity i stereotypy w polityce. Przeszłość i teraźniejszość, Toruń
        31   A. Śledzińska-Simon, Making progress in elimination of gender stereotypes in   2010, s. 25.
          the context of gender-based violence.The role of the CEDAW Committee, Tijd-  38   L.A. Harrison, C.W. Esqueda, Myths and stereotypes of actors involved in domestic
          schrift voor Genderstudies 2013, t. 16, Nr 1, s. 45–46.   violence: implications for domestic violence culpability attributions, Aggression
        32   K. Sękowska-Kozłowska, Stereotypy dotyczące płci a przemoc wobec kobiet w do-  and Violent Behavior 1999, t. 4, Nr 2, s. 130.
          robku prawnomiędzynarodowym. Od identyfikacji do kształtowania, Studia Praw-  39    M. Budyn-Kulik, Przemoc w rodzinie, s. 11.
          nicze 2016, Nr 2, s. 8.                            40   Ibidem, s. 11.
        33   Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjęta   41   L.A. Harrison, C.W. Esqueda, Myths and stereotypes, s. 130.
          przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 18.12.1979 r. (Dz.U.   42   S.D. Herzberger, Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej, Warszawa
          z 1982 r. Nr 10, poz. 71).                          2002, s. 57.

        edukacjaprawnicza.pl                                                       KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024  25
   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31