Page 27 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

47
oceny tego, jak ma się zachowywać typowy sprawca i typowa ofiara. także jego stosowania przez organy , które tak samo jak jednostki
Wydaje się, że takie kulturowe uwarunkowanie wpływa na sposób często działają pod wpływem stereotypów. W przypadku przemocy
postrzegania przez osoby doświadczające przemocy zjawiska prze- domowej nie jest inaczej. Jak zaznacza Komitet CEDAW w Zalece-
mocy i często prowadzi do braku identyfikacji zachowań męża/ niach Ogólnych Nr 33 „stereotypizacja zniekształca postrzeganie
partnera (żony/partnerki) jako przemocy psychicznej. Oczywi- i skutkuje decyzjami opartymi bardziej na przyjętych z góry za-
48
ście powyższy element nie jest jedynym, który ma wpływ na brak łożeniach i mitach niż faktach” . Co więcej, Komitet zwraca też
dostrzegania swojej sytuacji przez osoby doświadczające różnych uwagę na fakt, że eliminacja stereotypów jest kluczowa w dąże-
form przemocy. Niemniej jednak ten kulturowy bagaż stereotypów niach do zapewnienia równości oraz sprawiedliwości dla osób do-
49
znacząco przyczynia się do utrwalania przemocy w społeczeństwie. świadczających przemocy .
Kolejnym ze stereotypów jest przekonanie, że przemoc domowa
to prywatna sprawa rodziny czy związku, a państwo nie powinno Przemoc domowa a działalność osób studenckich
się w nią mieszać. L.A. Harrison oraz C.W. Esqueda wskazują, że ist- w klinikach prawa
nieje mit uznający, że „przemoc fizyczna stosowana przez mę- W tym miejscu należy więc powrócić do problemu, którego próbę
żów wobec żon jest godną ubolewania, ale akceptowalną częścią rozwiązania podejmuje niniejszy artykuł. Osoby klienckie korzy-
43
małżeństwa, a zatem nie wchodzi w zakres regulacji prawnej” . stające z pomocy prawnej w Klinice często nie identyfikują dozna-
Ów mit jest dodatkowo związany z patriarchalnym modelem ro- wanych przez nie zachowań ze strony partnerów jako przemocy,
dziny, w którym głowa rodziny ma prawo do dyscyplinowania jej co powodowane jest w dużej mierze stereotypami funkcjonują-
44
członków . cymi w świadomości społecznej. Jednak owe stereotypy nie mają
Stereotyp ten wpływa na świadomość jednostki, wykształcając wpływu jedynie na działania osób pokrzywdzonych, ale także de-
błędne przekonanie, że to, co się dzieje między nią a jej partnerem/ terminują działania organów wymiaru sprawiedliwości, a więc
partnerką, jest prywatne, a więc nie leży w gestii zainteresowania podmiotów, które będą rozpatrywać sprawę danej osoby klienc-
władz państwowych czy społeczeństwa. Co więcej, stwarza wraże- kiej. Podczas świadczenia pomocy prawnej osoby studenckie mu-
nie, że osoba pokrzywdzona nie powinna szukać pomocy w apara- szą mieć świadomość tych czynników, aby ich działania okazały
cie państwa, ponieważ przemoc stosowana wobec niej jest konflik- się skuteczne. Na złożoność owej sytuacji wpływa jeszcze jeden
tem wewnątrzrodzinnym. Owo przekonanie jest nie tylko błędne, element. W trakcie edukacji uniwersyteckiej poznawany jest mię-
ale także – w przypadkach, gdy przejawia się ono w działaniach or- dzynarodowy standard walki z przemocą domową, który nie jest
ganów państwowych – nielegalne. Jak wskazał ETPCz w wyroku w pełni implementowany przez organy, a więc zastosowanie go
z 12.6.2008 r. w sprawie Bevacqua i S. przeciwko Bułgarii (skarga wprost w opiniach prawnych i pismach procesowych nie zawsze
Nr 71127/01) , uznanie przez władze bułgarskie, że konflikt ist- będzie efektywne.
45
niejący między skarżącą a jej mężem (polegający na jej wielokrot- Czy możliwe jest zajęcie się tym problemem na gruncie działal-
nym pobiciu) jest sprawą prywatną, a więc nie wymaga ingerencji ności osób studenckich w klinice prawa? Jeśli tak, to do osiągnię-
ze strony organów, naruszyło prawo skarżącej wyrażone w art. 8 cia jakiego rezultatu owo rozwiązanie powinno dążyć? Zdaje się,
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności . że odpowiedzią na to pytanie jest cel działalności Kliniki Prawa,
46
Dokładnie w taki sposób B. opowiadała o swoich doświadczeniach. a mianowicie […] ochrona interesów osób ubiegających się o po-
Podczas spotkania w Klinice powiedziała, że nie zgłaszała aktów moc prawną” . Zajęcie się tą kwestią musi być zatem ukierun-
50
przemocy fizycznej stosowanej przez jej męża z uwagi na fakt, iż kowane na ochronę interesów osoby klienckiej. Po pierwsze, po-
czuła, że jest to prywatny problem między nią a partnerem. Także winno odnosić się do skutecznego rozwiązania problemu (sprawy)
podczas rozmowy o przemocy seksualnej nie czuła, że jej doznała. z uwzględnieniem nie tylko standardu międzynarodowego oraz
Wskazała też, że nie wierzyła w to, iż interwencja organów ściga- dyskryminujących schematów stosowania prawa przez organy
nia poprawiłaby jej sytuację. Także A. w trakcie rozmowy w Klinice państwowe, ale także zawiązków środowiskowych, rodzinnych czy
51
mówiła, że sposób zarządzania finansami jest sprawą prywatną zawodowych klientki . Po drugie zaś, działania osób studenckich
jej i męża. Nie czuła, jakoby ograniczanie jej dostępu do środków powinny mieć na celu oddanie sprawczości klientce.
finansowych przez męża stanowiło przemoc ekonomiczną. Zdaje Jeszcze przed przystąpieniem do Kliniki Prawa autorka miała
się, że właśnie przez przeświadczenie o tym, że przemoc jest pro- świadomość złożoności problemu przemocy domowej w polskim
blemem wewnątrzrodzinnym, osoby pokrzywdzone często uwa- porządku prawnym, jednak dopiero w toku prowadzenia sprawy
żają, że powinny same poradzić sobie z przemocą, a tym samym A., B. i C. spostrzegła, jak duży jest jej wpływ na opracowywanie
zaniechać szukania pomocy (m.in. prawnej). opinii prawnych czy pism procesowych. W świetle utrwalonej, dys-
Stereotypy wpływają nie tylko na jednostki i społeczeństwo, ale kryminującej praktyki organów opracowanie koncepcji prawnej
także na działania wymiaru sprawiedliwości. Nie bez powodu ju- oraz napisanie argumentacji okazało się niewystarczające. Nale-
rysprudencja feministyczna wskazuje, że problem braku neutral- żało bowiem wziąć pod uwagę szereg czynników pozaprawnych,
ności płciowej prawa nie dotyczy jedynie samej treści prawa, ale które determinowały kierunek rozwiązywania sprawy. Potrzebne
okazało się, po pierwsze, rzemiosło prawnicze, które pozwoliłoby
na zobrazowanie organom występowania stereotypów i przekona-
43 L.A. Harrison, C.W. Esqueda, Myths and stereotypes, s. 131. Tłumaczenie autorki nie ich, że należy od owych schematów myślenia odejść. Po drugie
z angielskiego, org. ang: „[…] some physical violence by husbands against wives is
a regrettable but acceptable part of marriage and therefore outside the realm of
the law.” 47 Zob. E. Beaumont, Gender Justice v. The “Invisible Hand” of Gender Bias in Law
44 A.D. Śledziewski, Przestępstwo znęcania się w kontekście przemocy w rodzinie, and Society, Hypatia 2016, t. 31, Nr 3, s. 668–686.
Białystok, 2016, s. 61. 48 Komitet CEDAW, General recommendation No. 33 on women’s access to justice,
45 Wyr. ETPC z 12.6.2008 r. w sprawie Bevacqua i S. przeciwko Bułgarii (skarga https://digitallibrary.un.org/record/807253 (dostęp: 15.12.2023 r.), p. 26.
Nr 71127/01), p. 83. 49 Ibidem, p. 28.
46 Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona 50 Regulamin funkcjonowania Klinik Prawa WPiA UW, § 3.
w Rzymie 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami Nr 3, 5 i 8 oraz 51 B. Namysłowska-Gabrysiak, F. Zoll, [w:] D. Łomonowski (red.), Studencka Poradnia
uzupełniona Protokołem Nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). Prawna. Idea, organizacja, metodologia, Warszawa 2005, s. 220–221.

26 KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024 fupp.org.pl