Page 28 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

zaś, niezbędne były kompetencje miękkie umożliwiające nieodbie- często są narażone przy zgłaszaniu organom ścigania przypad-
57
rające sprawczości klientce prowadzenie sprawy. ków przemocy domowej , uzyskanie wrażliwej pomocy ze strony
Do skutecznego rozwiązania problemu osoby klienckiej doświad- osób prawniczych może stanowić jedyną okazję do przekonania
czającej przemocy potrzebne jest odpowiednie przygotowanie me- osoby klienckiej, że stereotypy odnoszące się do przemocy nie
rytoryczne osób studenckich, na które składa się nie tylko znajo- są prawdziwe.
mość przepisów prawa, ale także rozległa wiedza o samym zjawisku
przemocy, świadomość nacechowanego płciowo charakteru prawa Wnioski
oraz umiejętności praktyczne polegające na zdolności do krytycz- W trakcie prowadzenia spraw A., B. oraz C. powstały trzy opinie
nej analizy systemu prawa . Co więcej, osoba studencka powinna prawne oraz kilka pism procesowych. Opracowanie opinii praw-
52
być też zdolna do wykorzystania nabytej świadomości w praktyce nych miało na celu nie tylko sformułowanie skutecznej koncepcji
53
prawniczej . Jest to niezbędne, gdyż osoba studencka, opracowu- prawnej oraz wyczerpującej analizy, ale także uświadomienie osoby
jąc opinię prawną czy pismo procesowe, nie może przeprowadzić klienckiej poprzez przedstawienie przemocy w sposób pozbawiony
zwyczajnej subsumpcji (tak jak robiła to wielokrotnie przy roz- stereotypizacji. Pisma procesowe zawierały zaś pełną argumenta-
wiązywaniu kazusów). Musi uwzględnić także rzeczywistość spo- cję, uwzględniającą problematykę przemocy domowej i zmierzającą
łeczną otaczającą problem prawny i mającą bezpośrednie przeło- do przekonania organów do podjęcia działań (sprawa B.) lub orze-
żenie na stosowanie przepisów prawa przez organy. Jak wskazuje czenia rozwodu z wyłącznej winy męża (sprawa A. oraz C.).
się w literaturze, to właśnie studenckie poradnie prawne odgry- W tekście autorka prowadziła rozważania odnoszące się do pro-
wają dużą rolę w kształtowaniu u osób studenckich takich umie- blemu braku identyfikacji przez osoby pokrzywdzone części zacho-
jętności prawniczych, jak analiza prawna, rozumowanie prawnicze, wań przemocowych doświadczonych ze strony osób partnerskich.
ustalanie stanu prawnego czy stanu faktycznego z punktu widze- Należy wskazać, że jest on spowodowany w dużej mierze stereo-
54
nia interesów osoby klienckiej . Uczestnictwo w zajęciach sekcji typizacją, funkcjonującą w świadomości społecznej, która rzutuje
ds. przeciwdziałania przemocy i dyskryminacji umożliwia dodat- na sposoby zwalczania i zapobiegania przemocy domowej w dwo-
kowo wykorzystanie tych umiejętności w celach rozwiązywania jaki sposób. Po pierwsze, stereotypowe myślenie prowadzi do tego,
problemów społecznych grup dyskryminowanych. że osoby pokrzywdzone nie mają świadomości co do doświadcza-
W toku prowadzenia sprawy osoby pokrzywdzonej sam warsztat nej dyskryminacji ze względu na płeć, a tym samym co do dostęp-
prawniczy może jednak okazać się niewystarczający. Dlatego też nych im środków ochrony prawnej. Po drugie zaś, świadomość spo-
osoby studenckie powinny wykazać się dużą wrażliwością oraz em- łeczna dotycząca zjawiska przemocy wpływa także na zachowanie
patią przejawiającą się w kompetencjach interpersonalnych (w tym całego społeczeństwa oraz organów państwowych. Oba te wnioski
komunikacyjnych). Charakter owych umiejętności wymaga bo- warunkują możliwe rozwiązania problemu poruszonego w niniej-
wiem praktycznych ćwiczeń, więc samo wyłożenie teoretycznych szym artykule. Należy bowiem zaznaczyć, że jedną z odpowiedzi
55
zasad ich stosowania nie będzie skuteczne . Program nauczania na brak identyfikacji przemocy przez osoby pokrzywdzone jest
Kliniki Prawa WPiA UW uwzględnia warsztaty z psycholożkami wyposażenie przyszłych osób prawniczych nie tylko w rozległą
oraz psychologami, w toku których osoby studenckie uczą się, wiedzę merytoryczną w zakresie prawa, ale także w wiedzę na te-
jak empatycznie i wrażliwie przeprowadzać spotkania z osobami mat uwarunkowań kulturowych i społecznych oraz w kompetencje
klienckimi oraz nabywają umiejętności miękkie potrzebne w pracy miękkie. Dopiero wszystkie te aspekty wykształcenia prawniczego
prawniczej. Także na seminariach sekcyjnych odbywają się szkole- pozwolą bowiem na udzielenie kompleksowej pomocy prawnej,
nia dotyczące takich zagadnień, jak prowadzenie rozmowy z oso- zmierzającej nie tylko do rozwiązania spraw osób klienckich, ale
bami klienckimi, sztuka formułowania i zadawania pytań doty- także do przekonania ich, iż stereotypy odnoszące się do przemocy
czących bolesnych problemów osób klienckich, a także sposobów domowej nie odzwierciedlają rzeczywistości.
radzenia sobie z rozwiązywaniem ciężkich emocjonalnie spraw.
Zarówno odpowiedni warsztat prawniczy, jak i umiejętności mięk- Streszczenie
kie są niezbędne do próby rozwiązania problemu poruszonego Celem niniejszego opracowania jest próba przedstawienia możli-
w niniejszym artykule. Powstaje jednak pytanie: jaka jest rola wych rozwiązań dotyczących problemu braku identyfikacji przez
osoby prawniczej w uświadomieniu osoby doświadczającej prze- osoby pokrzywdzone części zachowań przemocowych doświadcza-
mocy jej sytuacji? Jak wskazał Komitet CEDAW, „Kobiety, które nych ze strony partnerów. Kwestia ta została dostrzeżona wsku-
są nieświadome przysługujących im praw człowieka, nie są w sta- tek prowadzenia przez autorkę kilku spraw z zakresu przemocy
nie domagać się ich przestrzegania” . Kliniki prawa udzielają po- w rodzinie, w sekcji ds. przeciwdziałania przemocy i dyskryminacji
56
mocy osobom niezamożnym, co bardzo często oznacza, że osoby ze względu na płeć Kliniki Prawa WPiA UW. Autorka – w niniej-
te nie mają środków finansowych na szukanie pomocy w innych szym opracowaniu – rozważa, z czego wynika brak świadomości
miejscach (np. u psychoterapeutów czy psychoterapeutek). Biorąc osób doznających przemocy domowej co do doświadczanej dyskry-
także pod uwagę wtórną wiktymizację, na którą pokrzywdzone minacji, zakładając, że jest on powodowany stereotypizacją, która
funkcjonuje w świadomości społecznej. Jednym zaś ze sposobów
52 B. Namysłowska-Gabrysiak, Rola klinik prawa w kształceniu przyszłych prawniczek na zajęcie się tym problemem na gruncie studenckich poradni
i prawników w zakresie problematyki przeciwdziałania dyskryminacji ze względu prawnych jest wyposażenie przyszłych osób prawniczych w od-
na płeć, Klinika 2020–2021, Nr 29–30 (34–35), s. 10.
53 Ibidem, s. 10. powiednie kompetencje. Należy bowiem wskazać, że zagadnie-
54 A. Pawlak, Umiejętności prawnicze nabywane w klinikach prawa, Klinika 2013, nie przemocy domowej jest zjawiskiem złożonym, co powoduje,
Nr 15 (19), s. 3–11. że do prowadzenia spraw z zakresu przemocy domowej potrzebna
55 F. Zoll, O „klinicznej” metodzie nauczania prawa, Klinika 1999, Nr 1, s. 36.
56 Committee on the Elimination of Discrimination against Women, General re- jest nie tylko rozległa wiedza merytoryczna w zakresie prawa, ale
commendation no. 33 on women’s access to justice, https://digitallibrary.un.org/
record/807253 (dostęp: 15.12.2023 r.), p. 32. Tłumaczenie autorki z angielskie- 57 E. Bieńkowska, Zjawisko wiktymizacji wtórnej: pojęcie, przyczyny, przeciwdziała-
go, org. ang: „Women who are unaware of their human rights are unable to make nie (na przykładzie niektórych polskich regulacji karnych), Archiwum Krymino-
claims for the fulfilment of those rights.” logii 2007–2008, t. 29–30, s. 67–68.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024 27