Page 20 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowisKowa

za objęciem zakresem regulacji art. 168a KPK również dowodów mogą być bardzo różne, dlatego w ocenie autorek warte rozważe-
29
pośrednich . nia jest pozostawienie ostatniego słowa sądowi.
Zwolennicy obecnej reformy, a tym samym pozbawienia oskarżone-
go dotychczasowej ochrony podnoszą, że jest to rozwiązanie słusz- Porównanie wprowadzonych zmian
ne. Przestępcy nie mogą być objęci większą ochroną niż ich ofiary. Dawne brzmienie
Z argumentem tym nie sposób się nie zgodzić, zarzut przeciwników Jak wspomniano, nowela z 2013 r. przewidywała zmianę kształ-
dotyczy wyposażenia prokuratury i policji w szersze kompetencje tu procesu „w stronę kontradyktoryjności” . Jednym z elemen-
33
przy jednoczesnym braku kontroli ze strony obywateli. tów takiego trybu postępowania miało być zapewnienie stronom
swobody wprowadzania dowodów do postępowania karnego. Aby
Inne zarzuty pod kątem nowelizacji z 2016 r. uniknąć nadużywania tego uprawnienia, ustawodawca wprowa-
30
Wprowadzone zmiany wywołały dyskusję nie tylko w doktrynie . dził zakaz dowodowy obejmujący zarówno przeprowadzenie, jak
Skutkiem tego było złożenie przez Rzecznika Praw Obywatelskich i wykorzystanie dowodów uzyskanych do celów postępowania
wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności karnego za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1
z Konstytucją art. 168a KPK w jego obecnym brzmieniu . Zda- § 1 KPK. Był to zatem ogólny zakaz korzystania z nielegalnie pozy-
31
32
niem RPO celem wprowadzonej w 2016 r. zmiany było „zaprze- skanych dowodów. Co więcej, jak wynika z uzasadnienia projektu,
czenie koncepcji niedopuszczalności niektórych dowodów, wypra- miało to obejmować ograniczenie dopuszczalności wykorzysta-
cowanej przez Sąd Najwyższy [wobec braku regulacji ustawowej, nia dowodów przedstawionych przez oskarżyciela (było to novum
jeszcze przed nowelą z 2013 r. − M.J.] dzięki odwołaniu się do me- w Kodeksie postępowania karnego).
tody wykładni prawa w zgodzie z Konstytucją RP. Ustawodawca Skutkiem wprowadzenia zakazu było m.in. nie tylko niedopusz-
− twierdząc, że wymaga tego zasada prawdy materialnej − miał czenie do wprowadzenia do postępowania dowodów „nielegal-
na celu możliwie daleko idące ograniczenie dyskrecjonalności sądu nych” (uzyskanych za pomocą czynu określonego w art. 1 § 1 KK),
w ustalaniu możliwości dopuszczenia danego dowodu”. ale też obowiązek wyeliminowania takowych z procesu. Ważnym
elementem zakazu było to, że dowody te miały być pozyskane
Wprowadzona regulacja, jak podnosi RPO, narusza nie „do celów postępowania”.
tylko przepisy Konstytucji RP, ale również art. 3 i art. 6
EKPCz, łamiąc m.in.: prawo do sądu, prawo do prywatno- Zmiany
ści, prawo do ochrony tajemnicy komunikowania się, zakaz Ustawodawca w projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postę-
tortur, oraz narusza zasady rzetelnego procesu. powania karnego z 2016 r. przewidywał usunięcie przepisu z ko-
deksu. Jako argument wskazywał zbyt daleki zakres zakazu. Tak
Jak podnosi autor wpisu na stronie RPO: „nakazuje [to − przyp. szerokie ujęcie powodowało wyeliminowanie wszelkich dowodów,
autorów] wymiarowi sprawiedliwości opieranie swojej działalności niezależnie od okoliczności ich pozyskania. Jak czytamy w uzasad-
na niepraworządnym działaniu organów władzy publicznej i ich nieniu projektu : „W tym stanie rzeczy celowe jest ocenianie każ-
34
funkcjonariuszy”, zaś samo istnienie takiego przepisu już stano- dej sytuacji in casu, z uwzględnieniem wszystkich aspektów spra-
wi naruszenie Konwencji i Konstytucji. Trudno zgodzić się ze zda- wy, w oparciu o ogólnie przyjęte zasady w dorobku orzecznictwa
niem, jakie możemy przeczytać na tej stronie: „Ustawodawca nie i doktryny w perspektywie ostatnich kilkudziesięciu lat”. Powierze-
tylko uchylił zakaz używania dowodów niezgodnych z prawem, ale nie zaś sędziemu mocy decydowania o dopuszczalności wprowa-
zmienił przepis tak, by sądy musiały uwzględniać dowody zdo- dzenia dowodu pozwala na indywidualną ocenę sytuacji.
byte nielegalnie (z nielicznymi wyjątkami)”. Taka interpretacja
kontrowersyjnego co prawda przepisu jest jednak w ocenie au- Skutkiem wprowadzenia art. 168a KPK w obecnym
torek zbyt daleko idąca. Ustawodawca wyraźnie pozostawia roz- brzmieniu jest wyeliminowanie dowodów bezpośrednio
strzygnięcie o dopuszczeniu dowodu do oceny sądu, zastrzegając nielegalnych, wskazanych w ustawie, zaś dopuszczenie do-
35
jednak, że samo pozyskanie dowodu w sposób sprzeczny z przepi- wodów nielegalnych pośrednio .
sami nie może stanowić wyłącznej (jednej) przyczyny jego oddale-
nia. Ma to na celu powstrzymanie automatycznego wykluczania Artykuł 168a KPK w obecnym brzmieniu formułuje zakaz dowo-
dowodów tylko z powodu ich nielegalnego pochodzenia. Zdecy- dowy w sytuacji spełnienia następujących przesłanek:
dowanie warto rozważyć okoliczności pozyskania dowodu i jego ustalenia, że dowód został uzyskany w drodze czynu zabronio-
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i dojścia do prawdy. W pew- nego z art. 1 § 1 KK lub w wyniku naruszenia procedury;
nych sytuacjach pozyskanie dowodu w ten sposób może być ustalenia, że został on uzyskany w związku z pełnieniem przez
jedynym możliwym (dla przykładu pozyskanie dowodu z na- funkcjonariusza publicznego obowiązków
grania co do zastosowania groźby karalnej przy braku innych ustalenia, że został uzyskany w wyniku zabójstwa, umyślnego
świadków zdarzenia). Na podanym przykładzie można porów- spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolno-
nać ochronę dwóch dóbr – prawa do prywatności i prawa do spra- ści .
36
wiedliwego rozstrzygnięcia sprawy. Jak wiadomo, stany faktyczne
33 Sformułowanie użyte w uzasadnieniu projektu ustawy z 27.9.2013 r. o zmianie
ustawy − Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, op. cit.
29 Wśród nich: A. Lach, Dopuszczalność dowodów pozyskanych z naruszeniem 34 Druk sejmowy Sejmu VIII kadencji Nr 207, Rządowy projekt ustawy o zmia-
prawa w postępowaniu karnym, PiP 2014, Nr 10, s. 43 i n. nie ustawy − Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw,
30 Patrz przypis 22. 27.1.2016 r.
31 Wniosek RPO Adama Bodnara o sygnaturze II.510.360.2016.KŁS z 6.5.2016 r., 35 D. Świecki, Zasady przeprowadzania dowodów w postępowaniu sądowym po no-
https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wniosek do TK owoce zatrutego drze- welizacji z 27.9.2013 r. [w:] Czynności procesowe obrońcy i pełnomocnika w spra-
wa art. 168a KPK 6.05.2016.pdf, dostęp: 31.3.2017 r. wach karnych, Warszawa 2015.
32 https://www.rpo.gov.pl/content/wniosek-do-TK-w-sprawie-owocow-zatrutego- 36 M. Kurowski, [w:] D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz
drzewa-art-168a-Kpk, dostęp: 22.12.2016 r. do zmian 2016, Warszawa 2016, s. 172.

16 KliniKa nr 22 (27)/2017 www.fupp.org.pl

KLINIKA-22(27)-2016.indd 16 24.05.2017 11:05