Page 22 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowisKowa

przy gromadzeniu materiału dowodowego jawią się nie tylko jako omawianego przepisu do pozostałych regulacji pozwoli z pewno-
na tyle istotne, że naruszając standard rzetelnego procesu karne- ścią rozstrzygnąć omawiane wątpliwości. Jak zauważył K. Lipiń-
go, nie powinny umożliwiać wykorzystania tak zebranego materia- ski, nie sposób też interpretować przepis w oderwaniu od innych
łu dla poczynienia ustaleń faktycznych”. regulacji i zasad, w tym zasady legalizmu i obowiązku organów
do działania w granicach prawa. Warto też zwrócić uwagę na do-
Podsumowanie tychczasową praktykę np. sądów rodzinnych czy sądów pracy, do-
Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, że kwe- puszczających wprowadzenie do postępowania dowodu zdobyte-
stia dopuszczalności wykorzystania w procesie karnym dowodu go w sposób bezprawny. Czy właśnie w procesie karnym dotarcie
pozyskanego w sposób nielegalny jest przedmiotem niekończą- do prawdy materialnej nie jest wartością nadrzędną?
cych się sporów w obrębie prawa karnego procesowego. W dysku- Jak podnosi K. Lipiński, nowelizacja wprowadza zaledwie niewielką
sji na temat owoców zatrutego drzewa ścierają się dwie przeciw- zmianę. „W stosunku do stanu prawnego przed wejściem w życie
stawne sobie racje – zwolennicy słusznego interesu powszechnego ustawy […] z 2013 r. obecnie obowiązujący przepis ma w zasadzie
w zwalczaniu przestępczości argumentują potrzebę dokonywania charakter wyjaśniający i sankcjonujący stan rzeczy sprzed […] no-
zmian w kierunku, jaki obrała obecna nowelizacja art. 168a KPK, welizacji, a zatem nie stojąc w sprzeczności ze znanymi procedu-
zaś obrońcy naczelnych zasad procesowych są zdania, że dążenie rze karnej zakazami dowodowymi, pozwala na niedopuszczenie
48
do poznania prawdy nie może być traktowane jako cel nadrzędny dowodu również w innych sytuacjach […]” . Jak podkreśla autor,
i absolutny, usprawiedliwiający dowolnie daleką ingerencję w pra- granice dopuszczalności dowodu zakreśla ocena istotności uchy-
wa jednostki . Mamy do czynienia z sytuacją, w której „sprawie- bień przez sędziego.
45
dliwość materialna przenika się ze sprawiedliwością procedural-
ną”, jak zauważa B. Bieńkowska . Inną ważną kwestią jest dylemat, Streszczenie
46
czy przepis o charakterze ustawowym dopuszczający wybraną Artykuł ma na celu przybliżenie znaczenia teorii owoców zatrute-
grupę dowodów pozyskanych niezgodnie z prawem może uzyskać go drzewa w postępowaniu karnym. Na wstępie przedstawiono rys
pierwszeństwo przed ogólną zasadą prawa do obrony, gwaranto- historyczny reguły wyłączenia dowodów w amerykańskim proce-
waną przecież konstytucyjnie. sie karnym, która położyła podwaliny pod współczesne funkcjo-
Odnosząc się do tej kwestii, warto zwrócić uwagę na bogate nowanie teorii owoców zatrutego drzewa w polskiej judykaturze.
orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka uznające Tekst zawiera także racje zwolenników oraz przeciwników dopusz-
jako niedopuszczalne wypadki naruszenia zasady domniemania czania dowodów pochodzących z czynu zabronionego. Następ-
niewinności przez jakiekolwiek decyzje sądowe lub stanowiska nie omówione zostały ramy funkcjonowania wspomnianej teorii
przedstawicieli władzy publicznej. Trybunał wskazuje, że taka sy- w polskiej procedurze karnej oraz zarzuty pod kątem nowelizacji
tuacja ma miejsce, gdy dana osoba poprzez zastosowanie wobec Kodeksu postępowania karnego z 2016 r., zmieniającej w sposób
niej np. nielegalnego podsłuchu jest traktowana jako sprawca prze- istotny kompetencje organów ścigania w zakresie stosowania nie-
stępstwa jeszcze przed osądzeniem o jej winie . Stanowisko takie zgodnych z prawem czynności w toku postępowania. Wobec róż-
47
kooperuje również z amerykańskim podejściem, podkreślającym nych interpretacji przepisu przez przedstawicieli doktryny oraz
konieczność respektowania rzetelnego procesu sądowego (due pro- braku ugruntowanej linii orzeczniczej autorki pozostawiają ocenę
cess of law), który powinien być zagwarantowany również przez uregulowania czytelnikowi.
organy dochodzeniowo-śledcze gromadzące materiał dowodowy
w toczącym się postępowaniu. Co ważne z punktu widzenia do- Słowa kluczowe: procedura karna, teoria owoców zatrutego drze-
konanej nowelizacji, nowa konstrukcja art. 168a KPK może rodzić wa, reguła wyłączenia dowodów
nieznane dotąd polskiej procedurze karnej zagrożenie interesów
procesowych oskarżonego, gdyż nie wpisuje się ona w historycz- The theory of the fruit of the poisoned tree.
ny nurt rozwiązań nakierowanych stricte na ochronę oskarżone- The evidence contrary to law
go przed nadużyciami władzy w zakresie pozyskiwania dowodów.
Z racji faktu, że dokonana nowelizacja art. 168a KPK dopuszcza- Summary
jąca dowody zdobyte w sposób niezgodny z prawem miała miej- The article’s purpose is to explain the relevance of the fruit of the poison-
sce w roku 2016, nie sposób po tak krótkim czasie jednoznacznie ous tree doctrine in a criminal procedure. The text begins with the de-
stwierdzić, w jakim kierunku zmierza aktualna linia orzecznicza scription of the american exclusionary rule’s historical overview, which
sądów. was a prototype for current wording of the fruit of the poisonous tree
Z drugiej jednak strony należy wziąć pod uwagę całokształt prze- theory in Poland. Last year in polish criminal law there was a signify
pisów, w tym pozostałych zakazów dowodowych umiejscowionych change in the content of an article. There is more than one way of in-
w samym Kodeksie postępowania karnego. Określenie stosunku terpretation, so the goal of the article is to present the different ways
of understanding and various voices in the doctrine about that change.
45 Stanowisko P. Laidlera, op. cit., s. 7.
B.T. Bieńkowska, H. Gajewska-Kraczkowska, M. Rogacka-Rzewnicka, op. cit., s. 1−2.
46 Keywords: criminal procedure, fruit of the poisonous tree, exclusionary
47 W tym zakresie por. w szczególności wyroki ETPCz: z 10.1.2012 r. w sprawie Vu- rule
lakh i in. przeciwko Rosji, Nr 33468/03, www.echr.coe.int; z 6.2.2007 r. w spra-
wie Garycki przeciwko Polsce, Nr 14348/02, LEX www.echr.coe.int; z 10.2002 r.
w sprawie Böhmer przeciwko Niemcom, Nr 37568/97, www.echr.coe.int. 48 K. Lipiński, op. cit., s. 44.

www.edukacjaprawnicza.pl

18 KliniKa nr 22 (27)/2017 www.fupp.org.pl

KLINIKA-22(27)-2016.indd 18 24.05.2017 11:05