Page 21 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowiskowa

Przede wszystkim w odróżnieniu od wcześniejszego brzmienia prawa (art. 7 Konstytucji). Co więcej, art. 1 KPK stanowi, że postę-
przepisu „nie jest niezbędne dokonanie ustalenia, że uzyskanie do- powanie karne toczy się wyłącznie na podstawie przepisów kodek-
wodów nastąpiło dla celów procesu karnego” . Chodzi o tzw. do- su, co ogranicza zakres czynności funkcjonariusza.
37
wody przeznaczenia. W poprzednim stanie prawnym ustawodaw- Kolejną przesłanką sformułowaną w art. 168a KPK jest uzyskanie
ca ograniczył zasięg zakazu do dowodów uzyskanych dla celów dowodu w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicz-
postępowania karnego. Inne dowody, uzyskane w wyniku dzia- nego obowiązków służbowych. Wymaga podkreślenia, że nie jest
łań sprzecznych z prawem, jednak o charakterze „przypadkowym”, to tożsame z uzyskaniem przez funkcjonariusza dowodu. Zgodnie
nie były objęte zakazem z art. 168a. Ustawodawca miał na celu z wykładnią literalną tego przepisu wymagane jest (1) uzyskanie
wyłączenie z postępowania dowodów tworzonych przez strony dowodu w związku z pełnieniem obowiązków (2) przez funkcjo-
w sposób nielegalny w rozumieniu art. 1 § 1 KK (np. fabrykowanie nariusza. Co za tym idzie, dowód uzyskany przez osobę trzecią
dowodów). w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza obowiązków służ-
Artykuł 168a KPK w obecnym brzmieniu dopuszcza wprowadze- bowych będzie objęty zakazem. Wymagane jest istnienie związku
nie do procesu zarówno dowodów uzyskanych za pomocą czynu funkcjonalnego między pozyskaniem dowodu a działaniami pod-
zabronionego do celów dowodowych, jak i o charakterze przy- jętymi przez funkcjonariusza w związku z obowiązkami służbowy-
padkowym (czyli wytworzonych nie z zamiarem wprowadzenia mi. Metody uzyskania dowodu podlegające wyłączeniu to uzyska-
do procesu). Samo uzyskanie dowodu w drodze czynu zabronio- nie go w wyniku zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku
nego określonego w art. 1 § 1 KK nie stanowi aktualnie podstawy na zdrowiu lub pozbawienia wolności.
38
do jego wyeliminowania . Nowe brzmienie art. 168a KPK przesuwa rozstrzygnięcie o do-
Zarzutem sformułowanym pod kątem dawnego brzmienia prze- puszczeniu dowodu w stronę organu: w postępowaniu sądowym
pisu było zawężenie „nielegalności” pozyskania dowodu do czynu będzie to sąd, zaś w przygotowawczym − organ prowadzący postę-
zabronionego z art. 1 § 1 KK, w konsekwencji czego możliwe było powanie, tj. prokurator, policja i inne. To również budzi sprzeciw
czynienie ustaleń faktycznych na podstawie dowodów uzyskanych przeciwników reformy .
42
w drodze wykroczenia lub w sposób nieobjęty penalizacją w KK − Na gruncie obowiązujących przepisów możliwe jest zatem prze-
na przykład sprzeczny z prawem cywilnym czy karnoskarbowym prowadzenie dowodu niezgodnego z prawem − zarówno w przy-
lub nieetyczny. padku uzyskania go za pomocą popełnienia czynu zabronionego
Inną wątpliwością była sytuacja pozyskania dowodu w warunkach określonego w art. 1 § 1 KK, jak i z naruszeniem procedury. Je-
wyłączających bezprawność czynu. dynym wyjątkiem ustanowionym in fine art. 168a KPK jest zakaz
Mimo formułowanych już wcześniej zarzutów ustawodawca w no- dopuszczenia dowodu uzyskanego w związku z pełnieniem obo-
wej wersji przepisu również posłużył się tym określeniem. Jednak wiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego.
z perspektywy przyjętej konstrukcji − dopuszczenia dowodu – nie Ciekawą wykładnię omawianego przepisu proponuje K. Lipiński .
43
będzie miało to wpływu na jego dopuszczalność/eliminację. Autor podkreśla znaczenie „wyłączności” dowodów: środek dowo-
Zastąpienie tego pojęciem „przestępstwo” spowodowałoby uzależ- dowy wciąż może zostać uznany za niedopuszczalny w wyni-
nienie rozstrzygnięcia w sprawie dopuszczenia dowodu od prze- ku zarówno naruszenia przepisów postępowania w procesie jego
prowadzenia postępowania w celu stwierdzenia jego zaistnienia. pozyskania, jak i ze względu na popełnienie czynu zabronionego
Uzyskanie dowodu w wyniku naruszenia procedury to nie tylko w celu jego uzyskania, tyle tylko, że uchybienia tego rodzaju nie
naruszenie przepisów postępowania karnego. Chodzi również mogą być uchybieniami jedynymi („wyłącznymi”). Ocena dopusz-
o przepisy ustaw szczególnych dotyczących pozyskiwania dowo- czalności dowodu pozostaje pod „swobodną, choć nie dowolną”
39
dów (np. art. 19 PolicjaU ). Jak wskazuje S. Brzozowski, chodzi oceną sądu. Według K. Lipińskiego obecne brzmienie przepisu na-
o regulacje obejmujące swoim zakresem tryb, sposób, przesłanki leży interpretować przez pryzmat istniejących regulacji oraz
i formy czynności związanych z gromadzeniem dowodów, które dotychczasowego orzecznictwa, dzięki czemu dojść można do ro-
mogą być wykorzystywane w procesie karnym . zumienia przepisu nie tylko w zgodności z Konstytucją czy Kon-
40
44
Wprowadzona regulacja rodzi wiele pytań, m.in. czy dopuszczal- wencją, ale właśnie z pozostałymi zakazami dowodowymi .
ne będą dowody nieobjęte zakazem, tj. przeprowadzenie oględzin Obecna postać przepisu wprowadza uelastycznienie dotychczaso-
mieszkania bez nakazu, dopuszczalny będzie dokument prze- wego bezwzględnego zakazu wykorzystania dowodów pozyska-
kazany funkcjonariuszowi po zastosowaniu przez niego groźby nych do celów postępowania w sposób niezgodny z prawem.
karalnej czy zniszczeniu mienia. „Czy uzyskanie dowodu przez Na zakończenie warto odwołać się do zaprezentowanego przez
funkcjonariusza w wyniku popełnienia przez niego jakiegokol- K. Lipińskiego porównania obu stanów prawnych (obecnego
wiek przestępstwa − poza ściśle wymienionymi w art. 168a KPK i sprzed pierwszej nowelizacji). Obecny kształt przepisu zmienia
41
− w płaszczyźnie procesowej nie jest sankcjonowane?” . Co więcej, sytuację sprzed wcześniejszej nowelizacji nieznacznie – „ma cha-
jak podnosi S. Brzozowski, przy przyjęciu takiej wykładni tego prze- rakter wyjaśniający i sankcjonujący stan rzeczy […], a zatem nie
pisu nieinstytucjonalny uczestnik procesu miałby pełną swobodę stoi w sprzeczności ze znanymi procedurze karnej zakazami do-
dowodzenia, każdy dowód uzyskany niezgodnie z prawem byłby wodowymi, pozwala na niedopuszczenie dowodu również w in-
dopuszczalny. nych sytuacjach, w których – w przekonaniu sądu […] – uchybienia
Co do pierwszego przypadku należy przypomnieć o zasadzie legali-
zmu zobowiązującej organy do działania w granicach i na podstawie 42 Zob. J. Skorupka, Eliminowanie z procesu karnego dowodu zebranego w sposób
sprzeczny z ustawą, PiP 2011, z. 3, s. 85 za: M. Kurowski, Art. 168(a), [w:] Kodeks
37 Ibidem. postępowania karnego. Komentarz do zmian 2016, Warszawa 2017, LEX, dostęp:
38 S. Brzozowski, Dopuszczalność dowodu w kontekście regulacji art. 168a KPK, 31.3.2017 r.
PS 2016, Nr 10, s. 60. 43 K. Lipiński, Klauzula uadekwatniająca przesłanki niedopuszczalności dowodu
39 Ustawa z 6.4.1990 r. o Policji, tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1782 ze zm., dalej w postępowaniu karnym (art. 168a KPK), Prok. i Pr. 2016, Nr 11, s. 44−59.
jako: PolicjaU. 44 Warto zaznaczyć, że ustawodawca kładł nacisk na to, by art. 168a KPK odczyty-
40 S. Brzozowski, op. cit., s. 65. wać właśnie w świetle dotychczasowego orzecznictwa; patrz uzasadnienie do no-
41 Ibidem, s. 66. weli z 2016 r.

www.edukacjaprawnicza.pl 3(168) rok akademicki 2016/2017 17

KLINIKA-22(27)-2016.indd 17 24.05.2017 11:05